Door toneman op
DOOR FRANS VAN LEEUWEN De motieven om te gaan studeren, kunnen heel verschillend zijn. De een zet de familie-traditie voort, voor een ander is het een roeping, een derde bekent niets beters te weten.
Voor de studenten aan de afdeling Wereldmuziek van het Rotterdams Conservatorium zijn de drijfveren al even divers, zo blijkt uit Saudade , een documentaire van Leendert Pot. Hij verkende deze leergang in niet-westerse muziek en volgde een vijftal studenten in het bijzonder. Zoals gitarist Timo van der Swan, die ervan uitgaat dat hij wel nooit zo goed zal worden als zijn (strenge) mentor Paco de Lucia. Hij wil echter 'wel zo goed mogelijk' worden en speelt daarom als het even kan elke dag. En als hij dat niet doet dan voelt hij zich slecht. De Zwitserse, maar zich statenloos voelende Helena Rüegg, raakte verliefd op Argentinië en de daar ontstane tango-muziek. ,,Het is een persoon, een vriend'', zegt ze terwijl ze met een tandenborstel teder het binnenwerk van haar bandoneon reinigt. Dit beeld is kenmerkend voor de documentaire want behalve pratend en spelend laat de maker de musici graag zien tijdens hun liefdevol voor- en naspel. Slagwerker Dirk Hauptman bijvoorbeeld terwijl hij een nieuw vel op een trommel bevestigt, ,,je kunt zien dat het van een geit is''. Het geeft Pot tevens de kans te doen waar hij verzot op is: het filmen van bezige handen en voeten. De blote tenen van bamboespeler Hariprasad Chaurasia raken net niet die van een devote leerling, de handen van Paco de Lucia wel die van Timo van der Swan. De beelden zijn soms prachtig gestileerd, vooral die van een verticaal uitwaaierende bandoneon. Tezamen vormen ze een boodschap waar je als kijker bijna niet omheen kan: muziek maken is vooral een manuele bezigheid. 'Saudade', het Portugese woord voor wat Hauptman 'Sehnsucht' noemt, lijkt daarom, ook al komt het ter sprake, als titel voor de documentaire een beetje gezocht. Bovendien blijkt 'saudade' - diep verlangen, of welke passende vertaling ook - voor minstens één student, salsa-pianiste Cindy Ringeling, nauwelijks een rol te spelen. Ze gaf eerder les in informatica, speelt al tien jaar in een band maar heeft pas op het conservatorium leren luisteren. Voor haar is muziek maken 'gewoon een beroep' omdat ze nu eenmaal net als ieder ander 'moet eten'.
,,Dat je het mooist speelt op de momenten dat je heel emotioneel bent'' zoals gitarist Van der Swan beweert, is een uitspraak waar je natuurlijk best aan mag twijfelen. Temeer daar deze gitarist terwijl hij oefent in een spiegel nauwgezet zijn eigen 'handenwerk' bestudeert. Of moeten we eruit concluderen dat het gevoel 'saudade' voornamelijk in de vingers zetelt?